„Bóg, cuda i prawa przyrody”

Beth Hyduke

Gdy używamy terminologii typu „prawa przyrody”, do pewnego stopnia oznacza to, że przyroda i nauka działają autonomicznie i funkcjonują w sposób niezależny i że istnieją jako siły bezosobowe, lub prawa, które są niezmiennie wiążące dla wszelkiej materii kosmicznej.

Słyszy się, jak intensywnie głoszony jest ten konkretny dogmat, zwłaszcza z ambon społeczności naukowej, zgodnie z którym nie uznaje się przemiany przez Jezusa wody w wino, chodzenia po wodzie, czy wskrzeszenia z martwych, ponieważ każdy z tych przypadków narusza wielorakie zasady naukowe i naturalne, w tym prawa fizyki, hydrostatyki i biogenezy.

Zasadniczo współczesna platforma naukowa zakłada, że dostrzegalne dane naukowe oraz zasady, czy też „prawa naturalne”, które potwierdzają ich prawdziwość są nienaruszalne do tego stopnia, że wszystko inne staje się im podległe. Dla tego, co nadnaturalne nie ma miejsca w konstrukcji myślowej, w której nauka/przyroda są ukoronowane jako najwyższa panująca siła kosmiczna, wskutek czego Bóg i cuda, do których rości sobie autorstwo są traktowane sceptycznie i w ostatecznym rozrachunku odrzucane.

Koncepcja ta jest tak powszechnie akceptowana, że znajduje się nawet w sprawdzonym, starym słowniku Merriam-Webster. Pod hasłem „przyroda” widnieje ta definicja: „siły naturalne, które kontrolują to, co dzieje się w świecie”. Wow, zastanawiam się jak Merriam-Webster definiuje „Boga”. Chyba w ten sposób: „duch lub istota, której oddawana jest cześć jako tej, która stworzyła wszechświat i nad nim panuje, ma wielką moc, siłę, wiedzę itp. i która może wpływać na przyrodę i życie ludzi”. A zatem według tego słownika o ile natura kontroluje wydarzenia na świecie, o tyle zakres Bożej władzy i autorytetu ogranicza się do roli jedynie wpływającej.

Koncepcja, zgodnie z którą to przyroda, a nie Bóg jest siłą najwyższą rozpowszechniła się na tak szeroką skalę i jest tak dominująca, że nawet wielu teistów zaczyna zakładać z góry, że owa przesłanka jest słuszna.

By pogodzić wiarę w naturę z wiarą w Boga, teiści zazwyczaj kończą na tym, że przyjmują jakąś hybrydową wersję wiary w to, iż Bóg niczym Kosmiczny Majsterkowicz zapoczątkował wszechświat, nastawił go i wprawił w ruch stworzywszy reguły oraz prawa tak, by mógł on sam sobą zarządzać i funkcjonować samodzielnie. Od momentu, gdy przyroda rządzi się sama za pomocą swoich własnych wewnętrznych praw, już dłużej nie potrzeba zewnętrznego Prawodawcy. Bóg zostaje więc odsunięty na bok, by natura mogła dalej trwać, a wkracza z powrotem jedynie wtedy, gdy boski wpływ jest naprawdę konieczny.

Załóżmy na chwilę, że przesłanka ta jest formalnie poprawna oraz że „prawa przyrody” są głównym, jeśli nie najwyższym autorytetem, który zarządza i panuje nad wszechświatem naturalnym. Wszyscy ateiści przyjmują ten punkt widzenia. Jeżeli jednak tak się składa, że jesteśmy teistami, którzy przyjmują podobne, podstawowe przypuszczenie, to natychmiast napotykamy problem z tym, co zrobić z nadprzyrodzonym Bogiem, który działa na zewnątrz, a czasami bezpośrednio wbrew tym dostrzegalnym prawom przyrody. By w sposób jasny wytłumaczyć nadnaturalność na podstawie naszej własnej, roboczej hipotezy, że przyroda kontroluje to, co dzieje się na świecie, ograniczeni jesteśmy do trzech wariantów i wszystkie są problematyczne.

Pierwsze wyjaśnienie jest takie, że Bóg łamie swoje własne reguły, działając wbrew prawom przyrody, które stworzył, ustanowił i wdrożył na świecie, by niezależnie od Niego nim zarządzały.

Druga opcja jest trochę bardziej uprzejma, ale z grubsza taka sama jak pierwsza – Bóg nie łamie żadnego ze swoich praw. On jedynie je nagina, w jakiś sposób modyfikując samą konstrukcję nauki/przyrody, by stworzyć specjalne przyzwolenie dla tego, co cudowne.

W przypadku trzeciej możliwości sytuacja robi się naprawdę rozpaczliwa. Wyjaśnienie to postuluje, iż cuda w ogóle nie są cudami i że po prostu jest to doskonała Boża nauka, która poprzez swoje zaawansowanie tak dalece wykracza poza nasze pojmowanie, że nie jesteśmy w stanie rozpoznać naturalnych procesów, które Bóg ujarzmia za fasadą taniej sztuczki magicznej. Tak więc jako że tego nie rozumiemy, mylnie przypisujemy to wymiarowi nadprzyrodzonemu, a nie niezmiennym prawom przyrody, którym musi poddać się Bóg i które ograniczają wszystkie Jego działania.

Ludzie stają na głowie, by sprawić, żeby trzymało się to kupy. Przeczytałem kiedyś na internetowym forum, jak jakiś człowiek wysunął hipotezę, że przemiana przez Jezusa wody w wino była niczym więcej, jak zaawansowanym eksperymentem naukowym, który Jezus z powodzeniem przeprowadził poprzez wykorzystanie jak dotąd nieznanych formuł celem doprowadzenia do wytworzenia się cząsteczek węgla, i że poprzez wygenerowanie ich w substracie wody powstał związek chemiczny, który uchodził za wino. Uznał on, że w miarę wzrostu naszej wiedzy z zakresu chemii i fizyki przybliża się dzień, w którym będziemy potrafili uzyskać ten sam efekt w probówce.

Oczywiście owo trzecie wyjaśnienie jest problematyczne dla każdego, kto bierze Biblię na poważnie. Cuda w Biblii nie są przedstawiane jako eksperymenty naukowe, czy sztuczki magiczne, ale jako prawdziwe zdarzenia nadprzyrodzone. Jako takie są one pochodzenia boskiego, są bowiem przejawem całkowitej kontroli Boga nad przyrodą i światem stworzonym, a nie Jego zaawansowanej wiedzy i opanowania machiny nauki, co do której wskazują, że twierdzi, iż ją stworzył, ale też której jest w sposób niedorzeczny podporządkowany.

W całej Biblii cuda dzieją się zawsze w celu objawienia boskiej tożsamości Ojca i jego nadprzyrodzonego zwierzchnictwa. Pierwsze dwa wyjaśnienia są jednakże również problematyczne, bo siłą rzeczy zakładają, iż Bóg jest niespójny w swej zasadniczej istocie i charakterze. Skoro Bóg stworzył naturę i jej prawa, to by mógł On dokonać cudu który, zgodnie z popularną definicją, stoi w sprzeczności z prawem natury, musi być On winny złamania, czy podważenia tych praw, które ustanowił i które wynikają z Jego własnego charakteru. Oczywiście jest to znaczącym problemem, gdyż oznaczałoby, że Bóg w samozaprzeczeniu pogwałcił swój własny charakter i przewidzenie, unieważniając prawa, które wcześniej stworzył i ustanowił.

Problem leży w tym pierwszym, nieprawidłowym założeniu, które wysunęliśmy – że początek prawa znajduje się w przyrodzie, a nie w Bogu, który stworzył przyrodę. Kiedy przyjmujemy przesłankę, iż natura jest absolutna, a jej prawa w sposób nienaruszalny wiążące, to Bóg staje się względnym dodatkiem zmuszonym do poddania się swojemu własnemu stworzeniu, a my kończymy z dziwnym dualistycznym modelem, w którym zdefiniowane teraz mianem „Praw Przyrody” monstrum jest potężniejsze od Boga. Naturalnie rodzi to różnego rodzaju wątpliwości dotyczące Bożej suwerenności.

Z biblijnego punktu widzenia przesłanka ta jest beznadziejnie opaczna. W obrazie relacji istniejącej pomiędzy Stwórcą, a stworzeniem, jaki maluje Biblia Bóg jest absolutny, przyroda jest zaś względna. Bóg w żaden sposób nie podlega, ani nie jest zależny od przyrody, ale raczej to przyroda w każdy sposób jest zależna od Niego. W Liście do Kolosan 1:16-17 (UBG) jest napisane: „Przez niego bowiem wszystko zostało stworzone, to, co w niebie i to, co na ziemi, to, co widzialne i niewidzialne; czy trony, czy panowania, czy zwierzchności, czy władze. Wszystko przez niego i dla niego zostało stworzone. On jest przed wszystkim i wszystko istnieje dzięki niemu".

Ponadto wydaje się, że istnieje wiele niejasności co do tego, czym w swej istocie są prawa naukowe i prawa przyrody. Ludzie mają skłonność, by myśleć o fizycznych, czy naukowych, lub też naturalnych prawach jako o terminie technicznym, opisującym faktyczne, wiążące, przyczynowe prawa, którymi rządzi się natura, kiedy w rzeczywistości wcale nie są to prawa. Jest to natomiast zbiór ludzkich obserwacji, które opisują i przewidują normalny porządek zjawisk naturalnych.

W książce „Podstawy współczesnych nauk przyrodniczych” Holton i Roller piszą: „Choć prawa przyrody są zazwyczaj nazywane nieubłaganymi i nieuniknionymi, prawdopodobnie dlatego, że słowo to mylnie sugeruje analogie do prawa boskiego i sądowego, w rzeczywistości są to sformułowane przez ludzi uogólnienia, które nie są ani wiecznie prawdziwe, ani niezmienne”. Tak zwane „prawa przyrody” są bardziej płynne niż stałe; można wykazać ich fałszywość jak również je korygować, co często ma miejsce wraz ze świeżymi danymi i odkryciami.

Jeśli mówimy zatem przykładowo o „prawie ciążenia”, to odnosimy się do wysoce powtarzalnego, możliwego do zaobserwowania modelu (jak również oczekiwaniach opartych na osobistych doświadczeniach), wedle którego jeśli upuścimy monetę dwudziestogroszową z łóżka, możemy w uzasadniony sposób spodziewać się, że upadnie na podłogę, a nie wzniesie się pod sufit. Nasze oczekiwanie, że moneta spadnie wynika po prostu ze zwyczajnego wzoru, który zaobserwowaliśmy. Powinniśmy podkreślić, że moneta spada nie dlatego, że wymusza to na niej prawo, lecz dlatego że – niezależnie od tego, czy trzymamy się teorii Newtona, czy Einsteina – pewna niewidzialna, wewnętrzna albo zewnętrzna energia, lub też siła działa w taki sposób, że przyciąga do siebie masę monety i masę ziemi.

Kiedy poukładamy to wszystko razem, wyłania się wyraźniejszy obraz tego, co ma miejsce w przypadku zdarzeń nadprzyrodzonych, czy cudownych. Kiedy w konstrukcji przyrody dochodzi do cudów, nie jest tak, że Bóg zwodzi nas zaawansowaną gałęzią nauki, której jeszcze nie odkryliśmy. Nie jest też tak, że łamie, czy nagina prawa, które uprzednio ustanowił. On po prostu operuje w nowy sposób, który znacząco odbiega od zwyczajnego, normalnego sposobu, w jaki zarządza całą materią.

Gdy dwudziestogroszówka spada na podłogę, jak to zawsze było wedle mojego doświadczenia, to Bóg jest tym, który w sposób suwerenny ustanawia, autoryzuje, upoważnia, kieruje i zarządza jej upadkiem. Gdyby jednak przyszło Bogu określić, że owa moneta będzie w lepszy sposób służyć Jego celom unosząc się w kierunku sufitu, to suwerenne ustanowienie, autoryzowanie, upoważnienie, kierowanie i zarządzenie jej nadnaturalnego wzniesienia byłoby dla Niego niczym, ponieważ On jest Bogiem.

Bóg doprowadza do i odpowiada za każdy zwyczajny rezultat, jakiego kiedykolwiek w sposób naukowy oczekiwaliśmy w dokładnie taki sam sposób, w jaki doprowadza do niespodziewanych, niezwykły rezultatów, które stoją w sprzeczności z naszym intelektem, z góry powziętymi osądami, a nawet z naszymi najbardziej uznanymi formułami naukowymi. Gdy patrzymy na ową kwestię z tej perspektywy, zdajemy sobie sprawę, iż cud nie stoi w sprzeczności z naturą samą w sobie, lecz po prostu przeciwstawia się naszemu rozumieniu tego, czym jest lub czym powinna być przyroda.

Bez względu na to, czy dwudziestogroszówka spadnie z prędkością 9,8 m/s², czy też w sposób nadprzyrodzony uniesie się, należy zwrócić uwagę, że Bóg nie łamie ani nie nagina praw ani nie zmienia żadnych reguł w celu osiągnięcia któregokolwiek z tych rezultatów, ponieważ, mówiąc prosto, On jest Prawem i On jest Regułą.

Zgodnie z tym, co Bóg stwierdza w pierwszym rozdziale Listu do Kolosan, kontroluje On i podtrzymuje wszystkie rzeczy przez cały czas w swym stworzeniu – rzeczy normalne, przyziemne, codzienne; te rzeczy, do których nie przykładamy wagi, jak również rzeczy wyjątkowe, nadprzyrodzone, które wprawiają nas w zakłopotanie swoją zadziwiającą niespodziewanością.

Tak w jednym, jak i w drugim przypadku Bóg jest doskonale suwerenny, zarówno jeśli chodzi o typowy model, który nazywamy grawitacją, jak i o jakąkolwiek formę aberracji, czy braku zgodności z tymże typowym modelem, ponieważ Bóg stale, wewnątrz samego siebie tworzy, podtrzymuje i kontroluje wszystkie czynniki, które zbiorowo określamy mianem grawitacji.

W ten sam sposób, kiedy Jezus chodził po wodzie jak w Ewangelii wg św. Marka 6:46-52, to nie stanowiło to dla Niego wyzwania w najmniejszym stopniu. Nie angażował się również w walkę z prawami fizyki, czy hydrostatyki Jemu przeciwnych.

Tak naprawdę Biblia mówi nam, że cała przyroda staje się kooperatywna, kiedy staje obliczu swojego Stwórcy – Boga, zatem „nawet wiatr i morze są mu posłuszne” (Mk 4:41, UBG). Natura działa tak, jak nakazuje jej to Bóg, bo cała przyroda jest podległa Bogu, a nie na odwrót. Bóg wydaje nakaz, a Jego wszechświat, całe stworzenie posłusznie to czyni. Podobnie jest w przypadku wody zamienionej w wino (J 2), słońca poruszającego się w przeciwnym kierunku(2 Krl 20 i Iz 38), wielu chorych, którzy zostali uleczeni (t.j.: Mt 9, Mk 1, Łk 14, J 9), naszych serc martwych jak głaz i przemienionych w żywe ciało (Ez 36:26) oraz każdego innego cudu, jaki dzieje się za sprawą Boga.

My, chrześcijanie, akceptujemy, że Bóg w sposób nadprzyrodzony powołał słowami do istnienia wodę i słońce z otchłani i że z nicości wydobył życie. Dlaczego tak trudno nam zaakceptować, że ten sam Bóg pozostaje w sposób aktywny i osobisty zaangażowany i ma kompletną, totalną kontrolę nad każdym aspektem wszechświata, który stworzył, od atomu po kosmos?

Translated by Jacek. Thank you in the name of Jesus.